Grywałd

Grywałd jest niezwykle malowniczą wsią letniskową położoną u podnóży góry Lubań. Choć w zasadzie terytorialnie usytuowany jest on już poza obszarem Pienin (pod względem geograficznym należy już do Gorców) to jest on z nim nierozerwalnie związany zarówno etnicznie jak i turystycznie. Grywałd słynął niegdyś ze znachorów oraz czarowników, którzy aktywnie działali na jego terenie. Z kolei w balladach oraz legendach powtarzanych przez chłopów pienińskich pojawia się postać słynnego zbójnika Franka Potaśnika, który również pochodzi z wyżej wspomnianej wsi. 

Zdaniem historyków Grywałd ma bardzo bogatą tradycję. Powstał on już prawdopodobnie w XIII wieku. Nazwa wsi pojawia się w dokumentach z 1330 oraz 1335 roku. Samo pochodzenie nazwy tłumaczy się wpływami niemieckimi. Już w wieku XIV Grywałd posiadał swoją samodzielną, niezależną parafię a funkcje sołtysa pełnili dziedzinie członkowie rodu Grywalskich. Wieś zamieszkują górale pienińscy, o bardzo bogatej kulturze. Będąc tu warto zwrócić uwagę na nietypową gwarę, zwyczaje a do niedawna także i strój. Zachowało się tu jeszcze dosyć dużo budynków drewnianych w starym stylu. Z kolei na wzgórzu znajduje się przepiękny, stary kościół św. Marcina. Pochodzi o z drugiej połowy XV wieku. Później został przebudowany mniej więcej w wieku XVII. Od XVI wieku mieszkańcy Grywałdu służyli w tak zwanej piechocie wybranieckiej. Dzięki temu posiadali oni liczne przywileje m.in. dotyczące wyrębu lasu, posiadania młyna czy pędzenia gorzałki.

Pod względem komunikacyjnym, gospodarczym oraz turystycznym Grywałd wyraźnie ciąży w ukierunkowany jest w stronę pobliskiego Krościenka, nie zaś osad gorczańskich czy podhalańskich jak nakazywałoby mu położenie geograficzne.